ગુજરાત કારોબાર ન્યુઝ-ભરતસિંહ ઠાકોર (બ્યુરો ચીફ) અરવલ્લી
ભારત આજે જેટલો ખુશ છે તેટલો ઇતિહાસમાં પહેલાં ક્યારેય નહોતો. આપણી અર્થવ્યવસ્થા એટલી મોટી બની ગઈ છે કે કુલ જીડીપીની દ્રષ્ટિએ આપણે એક સમયે આપણા પર શાસન કરતા બ્રિટનને પણ પાછળ છોડી દીધું છે, આપણાં બજારો બમ બમ કરી રહ્યા છે, મેક ઈન ઈન્ડિયા, ડિજિટલ ઈન્ડિયા, સ્કીલ ઈન્ડિયા અને ઈન્વેસ્ટ ઈન્ડિયા, આ બધા આપણી આર્થિક પ્રગતિના ઉદાહરણો છે. શું આ પહેલા આપણી સેનાનું આટલી ઝડપથી આધુનિકીકરણ અગાઉ ક્યારેય થયું હતું? વિશ્વનો એલિટ ક્લબ આજે ભારતને પોતાની પડખે રાખવા માગે છે, શું અગાઉ આવું ક્યારેય થયું હતું? આજે દુનિયાભરમાં ભારતની ધૂમ મચી છે. ચારેબાજુ ફીલગુડ છે, ફીલગુડ તો 2004માં પણ હતું. એ ન ભૂલવું જોઈએ કે – એલોન મસ્ક, ન્યુયોર્કમાં પ્રધાનમંત્રી સાથે યોગ કરનારી સેલિબ્રિટી, કે જી20 મીટિંગમાં હાજર રહેનારાં આપણી ચૂંટણીઓમાં મતદાન કરતા નથી. મતદાન તો એ જ કરે છે જેણે અનેક સરકારો અને નેતાઓને ઝટકા આપ્યાં છે, પછી એ ઇન્દિરા હોય કે વાજપેયી. હવે 2024 વિશે એક ઊંડો શ્વાસ લઈને વિચારવાનો સમય આવી ગયો છે. 2004માં વાજપેયીને બધું હોવા છતાં મતદારોએ સ્વીકાર્યા નોહતા! મતદારો વરસાદ અને ઉનાળાની ગરમીની જેમ અણધાર્યા હોય છે!
ભારતમાં પોલિટિકલ માહોલ વન સાઈડ થઈ ગયો છે. જે સૌથી શક્તિશાળી છે એ સત્તામાં છે અને તેનો વિરોધ કરી શકે એવો એકેય વિરોધ પક્ષ નથી. સ્થિતિ એટલી કથળી ગઈ છે કે, બધા વિરોધ પક્ષ ભેગા થઈને પણ સત્તા પક્ષને પહોંચી શકશે કે કેમ તે મામલે દેશના કોમનમેનને શંકા છે. એક બાજુ સત્તા પક્ષ એવો પ્રચાર કરી રહ્યો છે કે – ભારત આજે જેટલો ખુશ છે તેટલો ઇતિહાસમાં પહેલાં ક્યારેય નહોતો. આપણી અર્થવ્યવસ્થા એટલી મોટી બની ગઈ છે કે કુલ જીડીપીની દ્રષ્ટિએ આપણે એક સમયે આપણા પર શાસન કરતા શક્તિશાળી બ્રિટનને પણ પાછળ છોડી દીધું છે, આપણાં બજારો બમ બમ કરી રહ્યા છે, ડોલર સામે અન્ય દેશોની કરન્સી જેટલી નબળી પડી છે, તેમાં આપણો રૂપિયો સૌથી ઓછો નબળો પડ્યો છે, મેક ઈન ઈન્ડિયા, ડિજિટલ ઈન્ડિયા, સ્કીલ ઈન્ડિયા અને ઈન્વેસ્ટ ઈન્ડિયા, આ બધા આપણી આર્થિક પ્રગતિના ઉદાહરણો છે, એકસેટ્રા… એકસેટ્રા…
આટઆટલું હોવા છતાં નાસમજ વિશ્વ બેંક ભલે આપણાં આર્થિક વિકાસ દરના અંદાજમાં કાપ મૂકીને તેને 6.5 ટકા જ જણાવે! તેમ છતાં તમામ મોટા અર્થતંત્રોના દરોની તુલનામાં આપણો આ દર સૌથી વધુ જ રહેશે. આટલું બધું હોવા છતાં આર્થિક વૃદ્ધિ, વાણી સ્વતંત્રતા પર તરાપ, ડર અને ભયનો માહોલ દેશમાં હોવાનો વિરોધીઓ દ્વારા પ્રચાર કરીને આપણી સામે કુપ્રચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે.
તમે એવું કહો – શું આ પહેલા આપણી સેનાનું આટલી ઝડપથી આધુનિકીકરણ અગાઉ ક્યારેય થયું હતું? શું આ પહેલા ક્યારેય ભારતના દુશ્મનો આપણાંથી આટલાં ડરતા હતા? શું આંતરરાષ્ટ્રીય ખેલમાં આ પહેલાં આપણાં ખેલાડીઓ આવું અસાધારણ પ્રદર્શન કરી શક્યાં હતા? આજે આપણે જેટલા મેડલ જીતી રહ્યા છીએ તે પહેલા ક્યારેય જીત્યા હતા? આજે ભારતીયો ટોચની બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓના સીઈઓ બની રહ્યા છે, શું આવું પહેલાં ક્યારેય થયું હતું? વિશ્વનો એલિટ ક્લબ આજે ભારતને પોતાની પડખે રાખવા માગે છે, શું અગાઉ આવું ક્યારેય થયું હતું? આજે દુનિયાભરમાં ભારતની ધૂમ મચી છે. અલબત્ત, આવો બલ્લે બલ્લે વાળો માહોલ પહેલાં ક્યારેય હતો? ચારેબાજુ “ફીલગુડ” છે.
મતલબ કે, ચારેબાજુ “ફીલગુડ’નો માહોલ છે. 2024ની ચૂંટણી માથા પર છે ત્યારે ઇન્ડિયા શાઈનિંગનો માહોલ છે. આમ છતાં વિરોધીઓ કહે છે – કેમ, ભૂલી ગયા? આવો જ માહોલ 2004માં હતો – ઇન્ડિયા શાઈનિંગ, ફીલગુડ..! એ વખતે લાલકૃષ્ણ અડવાણીએ જ એવું કહ્યું હતું કે, તેમને “ઈન્ડિયા શાઈનિંગ”નો વિચાર એક ફેશન માટેની જાહેરાતમાંથી આવ્યો હતો. વિરોધીઓ એવો કટાક્ષ કરે છે કે – આજે દેશના તમામ શહેરોમાં જી-20ના બેનરો અને લાઇટિંગ, ન્યૂયોર્કમાં યોગનું અવિરત મીડિયા કવરેજ, રે ડાલિયો અને એલોન મસ્ક દ્વારા દેશના વડા પ્રધાનની પ્રશંસા… આ બધું શું છે, શું “ઇન્ડિયા શાઇનિંગ” નથી?
તેઓ આગળ કહે છે – 2004ને યાદ કરો. એ વખતે પણ સ્યોરશોટ હતું, બધા એવું કહેતાં હતા – વાજપેયીનું પરત ફરવું નિશ્ચિત છે. યાદ કરો એ પળ જયારે ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય કેબિનેટ મંત્રી પ્રમોદ મહાજન ટીવી પર ભાજપની હારને સ્વીકારતા એવું બોલ્યા હતા કે, અમે પણ આઘાતમાં છીએ. અને પ્રમોદ મહાજનની જેમ એ વખતના રાજકીય ધુરંધરોને પણ ઝટકો લાગ્યો હતો.
એ ન ભૂલવું જોઈએ કે – એલોન મસ્ક, ન્યુયોર્કમાં પ્રધાનમંત્રી સાથે યોગ કરનારી સેલિબ્રિટી, કે જી20 મીટિંગમાં હાજર રહેનારાં આપણી ચૂંટણીઓમાં મતદાન કરતા નથી. મતદાન તો એ જ કરે છે જેણે અનેક સરકારો અને નેતાઓને ઝટકા આપ્યાં છે, પછી એ ઇન્દિરા હોય કે વાજપેયી. હવે 2024 વિશે એક ઊંડો શ્વાસ લઈને વિચારવાનો સમય આવી ગયો છે. સત્તાપક્ષ અને વિપક્ષ બંને માટે ચિંતાનો સમય આવી પહોંચ્યો છે.
પહેલા 2004ની વાત કરીએ, ઇન્ડિયા શાઇનિંગની. કઈ વાતની કમી હતી એ સમયે. વાજપેયી ઈમાનદાર, ચોખ્ખી છબિની સરકાર હેઠળ દેશની આવક વધી રહી હતી, ફુગાવાનો દર નીચો હતો, જીડીપીમાં નક્કર વૃદ્ધિ થઈ રહી હતી, રૂપિયો મજબૂત હતો, લોકોની આવક પણ વધી રહી હતી. અત્યારે પણ સેઇમ સ્થિતિ છે. મોદીની સ્વચ્છ સરકાર. ફુગાવો મધ્યમ છે, કોરોના અને મંદીના દૌરમાંથી વિશ્વ પસાર થઈ રહ્યું છે ત્યારે બાકીના વિશ્વની તુલનામાં મોંઘવારી દર નીચે છે, જીડીપી વૃદ્ધિ દર પણ સારો છે. આપણે દરેક ક્ષેત્રે વિશ્વ ગુરુ બનવાની તનતોડ મહેનત કરી રહ્યા છીએ.
એ વખતે પણ અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિએ ભારતના પીએમ અટલ બિહારી વાજપેયીને એક રાજનેતા તરીકે ઓળખાવ્યા હતા. એ વખતે વફાદાર અને પ્રામાણિક બિડેનને બદલે ઉત્સાહી અને અનૈતિક ક્લિન્ટ દ્વારા એક રાજનેતા તરીકે વાજપેયીને ઓળખ મળી હતી. પોખરણમાં અણુધડાકા પછી ભલે આપણાં પર આર્થિક પ્રતિબંધોની ચીમકી અમેરિકાએ ઉચ્ચારી હોય, પણ વૈશ્વિક “પ્રતિષ્ઠા”, ગમે તે રીતે અર્થઘટન કરવામાં આવે, તે ખૂબ સારી હતી. અત્યારે યુક્રેન પર ભારતે જે સ્ટેન્ડ લીધું તેના કારણે આપણી “પ્રતિષ્ઠા” વધી છે. દેખીતી રીતે આપણે વિશ્વભરના એલિટ ક્લાસના પ્રિય બની ગયા છીએ, પરંતુ વિદેશી પ્રશંસા ચિંતાનું વાસ્તવિક કારણ છે. આવી પ્રશંસએ 2004માં ચૂંટણી નોહતી જીતાડી!
2004ની ચૂંટણી ભર મે મહિનામાં યોજાઈ હતી, જે દેશમાં સૌથી ગરમ મહિનો ગણાઈ છે. 2004ની ચૂંટણી અત્યાર સુધીના સૌથી ખરાબ ઉનાળામાંના એક દરમિયાન યોજાઈ હતી. ચંદ્રબાબુ નાયડુ ખરાબ રીતે હારી ગયા હતા. તમિલનાડુમાં કરુણાનિધિથી જયલલિતા તરફ જવાથી ભાજપને ફાયદો થયો ન હતો. અટલજી પરિણામ પછી હસતા હસતા બહાર નીકળી ગયા હતા. કોણે વિચાર્યું હતું કે આવું થશે? આ વર્ષે હવામાન વિજ્ઞાનીઓના અનુમાન મુજબ, અલ નીનો અને વરસાદ આપણને પરેશાન કરી શકે તેમ છે. આગામી 2024નો ઉનાળો કદાચ ભારત માટે મુશ્કેલ હોઈ શકે છે. સદભાગ્યે, આપણો દેશ એટલો તો સક્ષમ થઈ ગયો છે કે, અહીં કોઈ ભૂખ્યું સુવાનું નથી. છતાં એલર્ટ રહેવું જરૂરી છે.
અત્યારે ભૂતકાળના દુશ્મનોની કમી નથી. શરદ પવાર, તેમની વધતી ઉંમર હોવા છતાં, નવા વાયએસઆર બની શકે છે અને મહારાષ્ટ્રમાં તે એવું કરી શકે છે, જે વાયએસઆરએ આંધ્ર પ્રદેશમાં કર્યું હતું. એમકે સ્ટાલિન કોઈ પણ રીતે નબળી પડી ગયેલી શક્તિ નથી. તે તેના પિતાના પ્રદર્શનનું પુનરાવર્તન કરી શકે છે.
જાણકારોનું કહેવું છે કે, જો વાજપેયીની વાત કરીએ તો, વિદેશો દ્વારા થતાં વખાણ પ્રતિષ્ઠા માટે મહત્વપૂર્ણ હતા, પરંતુ જયારે સ્થાનિક ચૂંટણીની વાત આવે ત્યારે આ આંતરરાષ્ટ્રીય સિદ્ધિઓ અને ચૂંટણી પ્રદર્શન વચ્ચે એક પાતળી ભેદરેખા ખેંચાયેલી હોય છે. ચૂંટણી પંચે 2004ની ચૂંટણી થોડી વહેલી કરાવી હોત અથવા ગરમી એટલી તીવ્ર ન હોત તો ચંદ્રાબાબુ વધુ સારું પ્રદર્શન કરી શક્યા હોત. એક આક્ષેપ એવો પણ હતો કે, ચંદ્રબાબુને પાણીની અછત માટે જવાબદાર ગણાવવામાં આવ્યા હતા. એ વખતે ઓલમોસ્ટ મરણ પથારીએ રહેલા સીપીએમના ભારતીય ઉનાળાની કોઈને અપેક્ષા નહોતી. અલબત્ત, આ બધી “ઇન્ડિયા શાઈનિંગ” (2004માં) જોવા મળેલી બાબતો છે. તે ફરીથી પણ થઈ શકે છે. 1967ને યાદ કરો, મદ્રાસ રાજ્યમાં ડીએમકે સંપૂર્ણ બહુમતી મેળવશે તેવી કોઈને અપેક્ષા નહોતી, જેનું નામ તેઓએ પછીથી તમિલનાડુ રાખ્યું, અને કોઈને પણ આશા ન હતી કે કે કામરાજ અને એસ.કે. પાટીલ હારશે, પરંતુ એવું થયું. દરેક જગ્યાએ મતદારો વરસાદ અને ઉનાળાની ગરમીની જેમ અણધાર્યા હોય છે અને એમાં ભારતીય મતદારોની તો વાત જ જુદી છે.
અલબત્ત, 2004 સાથે 2024ની વાત કરી રહ્યા છીએ ત્યારે મોદી અને ભાજપ માટે આશાનું મોટું કિરણ વિપક્ષની દયનીય સ્થિતિ છે. વિપક્ષ હજુ પણ 2024ને પોતાના માટે વધુ એક હારનું વર્ષ બનાવી શકે છે. વિપક્ષ નબળો છે, પણ મતદારો નહીં. એનો અર્થ એવો નથી કે શાસક સરકારે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી, પાયાના સ્તરે કામ નહીં કરે તો ચાલશે. 2004 અને 2014માં ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી અને લાભાર્થી યોજનાઓ (કલ્યાણકારી યોજનાઓના લાભાર્થીઓ) એ ચૂંટણીના કેન્દ્રમાં હતા. કારણ કે આ મુદ્દાઓ મતદારોમાં પડઘો પાડતા હોય તેવું લાગે છે. તેનાથી વિપરીત, ઉચ્ચ જીડીપી વૃદ્ધિ દર અથવા વિદેશમાંથી મળતાં પ્રમાણપત્રો મતમાં પરિવર્તિત કરી શકે તેવા તાવીજ નથી.